Polskie Parki Linowe

Ponieważ na rynku pojawiło się wiele firm zajmujących się budową parków linowych postanowiłem zająć się tym tematem.
Niestety bardzo często w parkach linowych, które oglądaliśmy wykonanych przez firmy nie do końca znające się na rzeczy występują bardzo poważne niedociągnięcia w zastosowanych systemach budowy atrakcji. Pojawili się też samozwańczy eksperci twierdzący, że mają uprawnienia do kontroli parków linowych, a niemający pojęcia o bezpieczeństwie w parku linowym lub traktując temat wybiórczo, skupiając się na jednym zagadnieniu dają złudę bezpieczeństwa. W przypadku takiej pseudo-kontroli najlepiej poprosić takiego "kontrolera" o wszelkie upoważnienia i przede wszystkim o wskazanie przepisu na podstawie, którego kontroler ma prawo kontrolować park linowy. Może się bowiem okazać, że jest to tylko firma, która próbuje w ten sposób zarobić.

Park linowy jest konstrukcją linową zamontowaną najczęściej na drzewach rzadziej na słupach lub innych elementach sztucznych. Aby przyjrzeć się bliżej tematowi należy podzielić go na dwie kategorie:

• Park linowy na elementach sztucznych
• Park linowy na drzewach

Park Linowy na elementach sztucznych, czyli najczęściej na palach to obiekt budowlany, a uściślając konstrukcja nośna czyli, słupy, odciągi, fundamenty są konstrukcją budowlaną a sam park linowy jest elementem alpinistycznym zamontowanym na konstrukcji budowlanej. Oczywiście nie można tego tak do końca oddzielać gdyż liny bezpośrednio oddziaływają na konstrukcję czasem z bardzo dużymi siłami. Projektując należy uwzględnić te obciążenia.
Wykonując taki park linowy należy przystąpić do tematu jak do każdej budowy. Potrzebne będą badania gruntu, projekt, pozwolenie na budowę, wszelkie pozwolenia, etc. Wszystko musi być oparte na wykonanym wcześniej projekcie koncepcyjnym parku linowego. Jak widać droga do postawienia takiego parku jest długa i kosztowna. Tego typu park linowy będzie kosztował przynajmniej dwa razy więcej niż zamontowany na drzewach. Za to mamy obiekt bardzo trwały i mniej zależny od przyrody. Czasem, jeśli chcemy zbudować niewielki park linowy, wystarczy zgłoszenie. Decyzja czy zgłoszenie czy pozwolenie na budowę zalezy od lokalnego urzędu i planu zagospodarowania dla danego terenu.

Park linowy na drzewach jest dużo tańszy, według mnie bardziej estetyczny, przeszkody parku mają naturalne zacienienie, co nie jest bez znaczenia dla klientów. Musimy się jednak liczyć z tym, że drzewa rosną, a co za tym idzie będziemy musieli przekładać liny i podesty bo wrosną w drzewo co nie będzie dla niego zdrowe. Narażeni też jesteśmy na szkody związane z wiatrami, nadmiernym śniegiem, szkodnikami, etc.
Tego typu obiekt nie wymaga pozwolenia na budowę ani zgłoszenia gdyż nie jest to obiekt budowlany. Na potwierdzenie tej tezy możemy zainteresowanym wysłać pismo z Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego. Można także zapoznać się tutaj z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Pozwolenie na budowę lub zgłoszenie może być potrzebne dla innych budowli, związanych z parkiem linowym, takich jak: słupy, budynki kasy, budynki gospodarcze, ogrodzenia, bramy, elementy placów zabaw i inne. Nie znaczy to jednak, że możemy budować park linowy byle jak. Ponieważ jest to konstrukcja metalowa, z zastosowanymi alpinistycznymi systemami asekuracji, zamontowana na drzewach, powinniśmy zadbać o opinię trzech ekspertów:

• Konstruktora mającego doświadczenie w konstrukcjach linowych,
• Dendrologa aby zbadał nam drzewa i określił, które nadają się na park linowy,
• Instruktora alpinizmu aby zaprojektował bezpieczny układ przeszkód i asekuracji.

Aby bezpiecznie zbudować park należy zapoznać się z normą, która Polska jako członek wspólnoty europejskiej przyjęła od członków unii, ponieważ nie miała swojej. To właśnie ze względu na miejsce powstania dokumentu, pomimo że jest obowiązująca na terytorium całej unii czyli też Polski dostępna jest tylko w językach obcych. Dostępne są dwie normy można je zakupić w Polskim Komitecie Normalizacyjnym:

• PN-EN 15567-1:2015-08 Urządzenia sportowe i rekreacyjne - Tory linowe - Część 1: Wymagania dotyczące konstrukcji i bezpieczeństwa.

• PN-EN 15567-2:2015-08  Urządzenia sportowe i rekreacyjne - Tory linowe - Część 2: Wymagania dotyczące eksploatacji.

Nie znajdziecie tam jednak gotowej instrukcji jak zbudować i jakich użyć materiałów. Są za to ogólne wytyczne dotyczące budowy, a także późniejszego prowadzenia parku linowego. Niestety wiele obiektów powstało bez znajomości ww. wytycznych. W normie 15567-1 możemy przeczytać: "W zakończeniach lin stalowych mogą być stosowane wyłącznie zatwierdzone systemy. Wszystkie zakończenia lin stalowych powinny odpowiadać normom PN-EN 13411-1 do PN-EN 13411-7 i powinny być wykonane zgodnie z instrukcjami montażu podanymi w tych normach." Ponieważ najczęściej w parkach linowych zakłada się liny stalowe zamocowane za pomocą zacisków powinniśmy też zaopatrzyć się w normę:

• PN-EN 13411-5+A1:2009, Zakończenia lin stalowych -- Bezpieczeństwo -- Część 5: Zaciski linowe kabłąkowe

Niestety dużo parków ma zamontowane liny z użyciem niewłaściwych bądź też źle zamontowanych zacisków, a przecież to właśnie zaciski linowe mogą być najsłabszym ogniwem. Jeśli zastosujemy złe zaciski, lub źle je zamontujemy to choćbyśmy mieli bardzo wytrzymałą linę to będzie mogła tylko tyle przenieść obciążenia ile wytrzymają zaciski.

Kolejne błędy, jakie występują na wielu parkach linowych to systemy asekuracji. Często źle są dobrane zestawy asekuracyjne dla klientów parków linowych, bardzo często zbyt nisko są zamontowane liny asekuracyjne, co może spowodować bardzo duże siły działające na klienta przy ewentualnym upadku lub powstanie obrażeń w trakcie zbyt długiego lotu na skutek uderzenia o elementy przeszkód lub podestu. Występują też błędy projektowe np zjazdy tyrolskie kończące się na odchodzącej pod małym kątem przeszkodzie, a co za tym idzie mamy duże szanse na doznanie urazu.

W normie 15567-1 jest napisane: "Obszar upadku i obszar dostępny nie może zawierać żadnych niezabezpieczonych elementów, na które poruszający się lub spadający użytkownik może wpaść, innych niż składniki przeszkody.
Jeśli istnieje możliwość kolizji użytkownika z obiektem usytuowanym w pobliżu przeszkody (np. drzewem), należy zainstalować odpowiednie urządzenia zabezpieczające (na przykład osłonięcie części pnia drzewa materacem)"

Jak widać aby zbudować bezpiecznie park linowy trzeba spojrzeć na temat z wielu stron. Niezbędnym jest jednak, aby zacząć od zaprojektowania parku linowego i systemów asekuracji przez doświadczonego w tym temacie Instruktora Alpinizmu.

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE BŁĘDY W WYKONANIU ELEMENTÓW PARKU LINOWEGO
ORAZ KONSTRUKCJI SŁUPÓW

Poniżej na przykładzie zdjęć przedstawię poprawne sposoby montażu stosowane przez naszą firmę oraz najczęściej występujące błędy przy budowie parków linowych.

ZACISKI LINOWE

Bezpieczny sposób montażu - nasz standard

Zgodnie z normą PN-EN 13411-5, "Zakończenia lin stalowych -- Bezpieczeństwo -- Część 5: Zaciski linowe kabłąkowe" pręt wygięty w "U" powinien ściskać końcówkę liny, co nie powoduje osłabienia liny nośnej przez jej zgniecenie Norma PN-EN 13411-5 określa ilość zacisków, jaką należy użyć. Dla liny o średnicy 10 mm powinny być użyte 4 szt. Norma PN-EN 15567-1 "Urządzenia sportowe i rekreacyjne - Tory linowe - Część 1: Wymagania dotyczące konstrukcji i bezpieczeństwa" określa sposób łączenia lin wzdłuż. Na każdy koniec powinno się zastosować określoną dla danej średnicy liny ilość zacisków. W tym wypadku dla liny fi 10 mm powinno się zamontować po 4 zaciski na każdy koniec, czyli razem 8 zacisków. Należy pamiętać o stosowaniu się do instrukcji montażu - wolny koniec liny ściskany ma być przez pręt w kształcie litery "U". Oznacza to, że montujemy 4 zaciski w jedną stronę, a kolejne 4 w drugą stronę. Norma PN-EN 15567-1 nakazuje, że wszystkie zakończenia lin stalowych powinny odpowiadać normom EN 13411-1 do EN 13411-7 i powinny być wykonane zgodnie z instrukcjami montażu podanymi w tych normach. Oznacza to, można stosować wyłącznie zaciski wzmocnione (powinny być galwanizowane na kolor żółty). Zaciski powszechnie dostępne w handlu (kolor srebrny) nie nadają się do łączenia lin.

Norma PN-EN 13411-5 określa siłę, z jaką należy zakręcać zaciski. Dlatego my zawsze do dokręcania wszystkich zacisków nośnych używamy klucza dynamometrycznego.

Błędy montażowe

Źle zamocowane zaciski Zaciski zamontowane odwrotnie, niezgodnie z instrukcją montażu normy PN-EN 13411-5. Taki sposób montażu powoduje osłabienia liny nośnej przez jej zgniecenie.

Źle zamocowane zaciski Zbyt mała ilość zacisków. Dla liny o średnicy 10 mm powinny być użyte 4 szt. Norma PN-EN 15567-1 zakazuje zakładania zacisków na linę powleczoną tworzywem sztucznym.

Źle zamocowane zaciski Za mało zacisków, odwrotnie założone.

Źle zamocowane zaciski Za mało zacisków, niektóre niewłaściwie założone. Na zdjęciu widać, że zaciski były dokręcane nadmierną siłą powodującą spore zniekształcenia w linie. Norma PN-EN 13411-5 określa siłę, z jaką należy zakręcać zaciski. Norma PN-EN 15567-1 zakazuje zakładania zacisków na linę powleczoną tworzywem sztucznym.

Źle zamocowane zaciski Norma PN-EN 15567-1 określa sposób łączenia lin wzdłuż. W tym wypadku dla liny fi 10 mm powinno się zamontować po 4 zaciski na każdy koniec, czyli razem 8 zacisków. Powinny być zamontowane 4 w jedną stronę, a kolejne 4 w drugą stronę Norma PN-EN 15567-1 zakazuje zakładania zacisków na linę powleczoną tworzywem sztucznym.

Źle zamocowane zaciski Zbyt mała ilość zacisków Przy odpadnięciu istnieje możliwość wahadła z możliwością uderzenia o drzewo. Sposób montażu nie gwarantuje zatrzymanie odpadającego człowieka.

BEZPIECZNE SYSTEMY ASEKURACJI

Bezpieczny sposób montażu - nasz standard

Norma PN-EN 15567-1 określa maksymalną siłę przy obciążeniu dynamicznym, jaka może zadziałać na klienta w parku linowym. Jest to 600 daN. Aby nie przekroczyć tej wartości współczynnik odpadnięcia nie powinien być większy niż 1. Oznacza to, że klient zawsze powinien być wpięty karabinkami lonży wyżej niż punkt centralny w uprzęży (no chyba, że zestaw asekuracyjny wyposażony jest w absorbery energii). Z tego powodu przy dłuższych odcinkach pętli na drzewie stosujemy przepinki. Na naszych parkach zawsze lot będzie na tyle krótki, aby siła upadku nie wzrosła powyżej bezpiecznej wartości. Lina asekuracyjna powinna być oznaczona w widoczny sposób, powinna być tak zamontowana, aby zapewnić ciągłość asekuracji (nie może dojść do sytuacji, w której przepinając się na kolejny odcinek asekuracji klient musiałby całkowicie się wypiąć).

Jeśli w parku linowym używane jest urządzenie samohamowne należy pamiętać o okresowych przeglądach. Niedopuszczalne jest używanie urządzenia bez aktualnego dopuszczenia do użytkowania. Na zdjęciu przedstawiam bezpieczny sposób wpinania karabinka urządzenia. Częstym błędem klienta jest wypięcie się z karabinka bez wcześniejszego zapięcia lonży do asekuracji. Musimy pamiętać, że najczęstszą przyczyna wypadków na parku linowym jest błąd ludzki. Dlatego powinno się stosować takie rozwiązania, w których zastosowane są dwa niezależne zabezpieczenia. Z tego powodu przemieszczamy się po parku linowym z zapiętymi dwoma lonżami, choć wystarczyłby jeden, a drugi potrzebny byłby tylko do przepinania się. Dotyczy to także urządzenia samohamownego. Przedstawiony na zdjęciu sposób wpięcia, minimalizuje ryzyko wypięcia się klienta z całej asekuracji po wejściu do góry. Przypomnę, że do zadań operatora parku linowego należy zminimalizowanie występujących zagrożeń.

Zgodnie z normą Norma PN-EN 15567-1 Na trasach parku powinny być informacje o zmianie sposobu asekuracji.

Liny poliamidowe montowane jako asekuracja w parku linowym powinny podlegać szczególnej kontroli. Pomimo tego, że producent dopuszcza użycie niektórych wyrobów poliamidowych nawet do 10 lat, należy wymieniać je raz do roku, a najrzadziej raz na dwa lata. Nie można ich oklejać, oraz poddawać działaniu jakichkolwiek środków chemicznych. Sprzęt alpinistyczny powinien podlegać kontroli przynajmniej raz na rok. Dysponujemy uprawnieniami do kontroli SOI, czyli Sprzętu Ochrony Indywidualnej różnych producentów (między innymi: Petzl, Climbing Technology, Lanex, Tendon, Singing Rock, Kong).

Błędy montażowe

Zbyt duży współczynnik odpadnięcia Przy tak nisko zamontowanej pętli siła działająca na klienta przy upadku będzie znacznie przekraczała dopuszczalne parametry. Przy upadku można doznać urazów w kontakcie z elementami podestu i przeszkody.

Urządzenie samohamowne używane bez przeglądu. To urządzenie było używane 4 lata bez przeglądu. Tymczasem producent wyraźnie zabrania używania urządzenia po roku od przeglądu.

Niewłaściwie zamocowana lina do skoku. Lina asekuracyjna wisi na nieatestowanych łącznikach. Ich wytrzymałość jest nie do określenia. Lina asekuracyjna nie powinna być oklejana taśmą izolacyjną, gdyż klej może źle wpłynąć na żywotność liny. Producent nie dopuszcza takiego rozwiązania.

Zużyte karabinki Zbyt wytarty karabinek, jego zużycie powoduje też niezamykanie się zamka. Producent dopuszcza wytarcie nie większe niż 2 mm.

Błędy przy montażu zjazdów tyrolskich W normie 15567-1 jest napisane: "Obszar upadku i obszar dostępny nie może zawierać żadnych niezabezpieczonych elementów, na które poruszający się lub spadający użytkownik może wpaść, innych niż składniki przeszkody. Na zdjęciach możemy zobaczyć, że zjazdy kończą się na narożnikach podestów, a kolejne przeszkody zostały tak zaprojektowane, że można na nie wpaść i doznać urazu. Kolejne przeszkody powinny odchodzić pod takim kątem, aby można było bezpiecznie dojechać do końcowego podestu.

POWRÓT